Invloed van tv op kinderen – Zwaar overdreven?
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de invloed van tv op kinderen, vaak met uiteenlopende conclusies. Overmatig tv kijken kan leiden tot passiviteit, taalachterstand, slaapproblemen en concentratiestoornissen bij kinderen. Althans dat zou onderzoek volgens de Franse Audiovisuele Raad aantonen. Voor de Franse overheid aanleiding om tv-programma’s voor 0- tot 3-jarigen te verbieden.
“Zwaar overdreven”, noemt Nikken het verbod. ”Hoezo gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek? Ik ken helemaal geen onderzoek dat zo’n rigoureuze beslissing voldoende onderbouwt. Natuurlijk, ik kan me de zorg wel een beetje voorstellen. Met name bij dreumesen en peuters kan lang tv kijken schadelijk zijn. Bij deze groep zijn het echte voelen, proeven, ruiken en de directe confrontatie met dingen van groot belang voor hun ontwikkeling. Maar een half uurtje per dag tv-kijken lijkt mij voor heel jonge kinderen geen enkel probleem. Integendeel, tv kijken kan zelfs bevorderlijk zijn voor een peuter. Veel peuterprogramma’s zijn specifiek gericht op hun belevingswereld. Het prikkelt de fantasie, ze leren woordjes en ontwikkelen inzicht in vormen en figuren. Gemakzucht van de ouders ligt echter op de loer, zo van ‘is ie even lekker rustig’. Maar om te profiteren van de positieve effecten van tv-kijken wordt van ouders juist een actieve rol gevraagd.”
Positieve effecten van televisie en computer voor de ontwikkeling van het kind
Dagelijks kijken basisschool kinderen gemiddeld ruim anderhalf uur tv. De meesten van hen vermaken zich daarnaast ook nog eens een dik uur met computerspelletjes. Hoe ouder de kinderen, hoe populairder de computer. Vanaf een jaar of dertien wordt zelfs meer tijd besteed aan computeren
dan aan tv-kijken. Dagelijks spenderen kinderen in totaal dan gemiddeld bijna drieënhalf uur aan tv en computer. “Op zich niks mis mee”, vervolgt Nikken. “Wel moeten kinderen leren omgaan met dat immense media-aanbod. Er is dus een belangrijke rol weggelegd voor de ouders. In de media en in onderzoek gaat voor mijn gevoel de meeste aandacht uit naar de negatieve effecten van tv, internet en games bij kinderen. We gaan wel eens voorbij aan het feit dat de media kinderen gewoon plezier brengen. Dat ze er nieuwe uitdagingen vinden. En informatie leren filteren die voor hen van belang is.Tv kijken of internetten kan zelfs goed zijn voor de ontwikkeling van een kind. Dat is voor ouders toch een interessant uitgangspunt.”
Mediagedrag van het kind begeleiden
Soms is er de verbazing, dan weer regeert de onzekerheid. Het lijkt wel alsof onze kinderen ons voorbij rennen. Ze krijgen steeds meer inzicht in de techniek achter multimedia. Weten precies wat mogelijk is en waar. Wat kunnen wij hen nog leren? “Heel veel”, benadrukt Nikken. “De levenservaring van ouders is zó veel waard. Hoe we het mediagedrag van kinderen kunnen begeleiden? Uit onderzoek weten we dat, met name op het gebied van tv-kijken, ouders dat op drie manieren kunnen doen.
- We kunnen paal en perk stellen, door bijvoorbeeld afspraken te maken over de tijd en inhoud. Of programma’s aanbevelen.
- Een andere manier is het bespreken van wat er op de tv of het computerscherm te zien is. Gewoon evalueren en elkaar informeren. Voor ouders een mooie gelegenheid om hun normen en waarden aan kinderen mee te geven.
- De derde strategie is het samen delen van media. Samen spelletjes doen en samen tv- programma’s kijken. Gezellig en ook nog eens hartstikke leerzaam. Peuters en kleuters bijvoorbeeld, observeren nauwlettend hoe een ouder of andere opvoeder reageert op bepaalde scènes of producties. Het kind leert daardoor basisemoties als bijvoorbeeld blijdschap en angst beter te begrijpen.”
Eigen voorbeeld
Eén ding is zeker; televisie, internet en games zijn voor kinderen tijdrovende activiteiten. Daarin schuilt dan ook direct een gevaar. Er is minder tijd over voor andere zaken die bij opgroeien en ontwikkelen horen. Buiten spelen, sporten, huiswerk maken, noem maar op. Nikken: “Waar ouders dus op moeten letten is: Hoe lang zit mijn kind voor de tvof de computer en in welke houding? En welke fysieke of sociale gevolgen heeft het mediagebruik op hem of haar? Naast dat het veel tijd kost, kunnen tv-kijken en computeren ook zorgen dat kinderen een vertekend beeld van de werkelijkheid. Vooral voor peuters en kleuters is het onderscheid tussen fictie en werkelijkheid nogal lastig. Bij enge scènes reageren ouders nogal eens met; ‘het is niet echt wat je ziet’. Maar juist dat zijn boodschappen die helemaal niet aankomen. Het begrip ‘het is niet echt’ heeft bij hen nog geen plek gekregen. Het is daarom beter om kinderen af te leiden. Door ze een knuffel te geven of ze even op schoot te nemen. Waar het om gaat is dat je met een eigen voorbeeld het kind laat zien dat hij niet angstig hoeft te zijn.”
Film van ome Willem
Peter Nikken roemt het niveau van de Nederlandse en Belgische programmamakers. Vanuit internationaal perspectief gekeken is het aanbod op de Nederlandse tv ronduit goed te noemen. Toch maakt hij een kritische kanttekening. “Wanneer je bepaalde programma’s met een professioneel oog bekijkt zie je toch dat het soms uit een soort fabriek komt. Te gemakkelijk en vaak te ondoordacht.
Neem Kwebbel, het kaboutermeisje met de lange blonde vlechten uit Kabouter Plop. Die wordt wel erg stereotype neergezet. Net of de vrouw er niet toe doet. Bij een wat ouder programma als de Film van ome Willem zie je daarentegen dat het met veel meer zorg is gemaakt. Technisch oogt het flink gedateerd, maar inhoudelijk is het nog steeds van deze tijd. Het is ontwikkeld vanuit het perspectief van hele jonge kinderen, op basis van oer mechanismes die het programma al decennia overeind houden. Tegenwoordig is er zoveel aanbod dat programmamakers naar andere middelen grijpen. Snelheid, actie en veel kleur. Dat sluit niet altijd aan op de manier waarop jonge kinderen televisie kijken.”
Mediaopvoeding in de praktijk
Het is belangrijk dat jonge kinderen leren omgaan met het enorme aanbod aan media. Wat kunt u als ouder daarin betekenen? Onderstaand een aantal tips en adviezen.
- Speel een actieve en sturende rol. Geef tips over geschikte en leuke tv-programma’s, internetsites of computerspelletjes. Maak afspraken over tijd en inhoud.
- Bespreek wat er op de televisie of het beeldscherm te zien is. Evalueer en informeer.
- Kijk samen tv of speel samen een computerspelletje. Alleen al uw aanwezigheid kan een leerervaring voor uw kind zijn.
- Kijk eens op www.kijkwijzer.nl/kids. Kijkwijzer checkt de invloed van programma’s, muziekclips en films op kinderen en plakt er een stempel met een minimumleeftijd op. Een aanrader.
- Kijkwijzer is er ook voor games, maar heet dan PEGI. Het principe is vrijwel identiek. De leeftijdstempels van PEGI helpen bij de beslissing een computerspelletje al dan niet aan te schaffen. Kijk op www.pegi.info/nl/
Wat zijn uw ervaringen bij het omgaan met kinderen en media? Laat hieronder een reactie achter!
